Tarihi Konaklar

Bu yazımda, arkadaşım HYPATIA' nın isteği üzerine Saatçi Ali Efendi Konağı olarak bilinen Gümüşlüoğlu konağından bahsedecektim ancak konuyu biraz daha geniş tutup İzmit'in tarihi konakları, köşkleri gibi gezilip görülmesi gereken yerler hakkında biraz bilgi vermek istedim. çeşitli web sayfalarından derlediğim blogun sonunda kendi arşivimden ve bazı web sayfalarından temin ettiğim, beğeneceğinizi umduğum bazı fotoğraf, resim ve gravürlerden örneklerde bulacaksınız.

Kasr-ı Hümayun (Av Köşkü)

Kasr-ı Hümayun 1874 yılında Sultan Abdülaziz için yaptırılmış, iki katlı küçük bir saraydı. Abdülaziz'in çevrede avlandığı zaman dinlenmesi için yaptırılmıştı. Mimar Garabet Amira Balyan’a yaptırılan köşk, döneminin Neoklasik ve Klasik Osmanlı sanatı özellikleriyle göze çarpar.

Kasr-ı Hümayun; İzmit Saat Kulesi’nin de içinde bulunduğu Validabağ Koruluğu olarak bilinen geniş bir bahçe içerisinde bulunur. İki katlı Barok tarzıyla inşa edilmiş olan köşkün tüm cephesi mermer sütunlarla çevrelenmiştir. Kemerli pencereleri, tavan süslemeleri ve mermer işçiliği oldukça etkilidir.

Ön cephesinde pencereler üzerinde gül bezeklere yer verilmiştir. Bu yüzeyin en dikkat çekici yanı yapının giriş cephesini taçlandıran pencere üzerlerindeki Acantus yaprakları ve madalyonlardır.

Çok sayıda sütunlarıyla Dolmabahçe Sarayı’nın küçük bir örneğini andırmaktadır. Zemin katın tavan süslemelerinde stilize edilmiş Rumi ve Palmet motifleri, üst katın tavan süslemelerinde alçı kullanılmıştır. Tavanlarda bitkisel ve geometriksel süslemelere yer verilmiştir. Tavan süslemeleri, yapı içerisindeki süsleme unsurlarının zirveye çıktığı noktalardır.

İstanbul dışında günümüze kadar gelebilen tek saray yapısı olması açısından önemlidir. Büyük Zafer öncesinde Kocaeli Grubunu denetlemek üzere Haziran 1922 de Mustafa Kemal annesi Zübeyde Hanım ile burada konuk olmuş; o geceyi annesinin yanında geçirdikten sonra Fransız yazar Claude Farrere ile görüşmüş, ilk basın toplantısını da 16 Ocak 1923’te yine bu binada yapmıştır.

Cumhuriyetin kuruluşuyla birlikte Vali Konağı olarak kullanılan bina mimari ve sanat değeri düşünülerek daha sonra müze olarak kullanılmasına karar verildi. 17 Ağustos 1999 Depremi’nde büyük ölçüde zarar gören yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2005 yılında restore edilerek eski haline kavuşturulmuştur.

Kaiser Köşkü.

Hereke halılarının uluslararası bir ün kazanmasından sonra Hereke’ye gelen yabancı misafirlerin barakalarda ağırlanmasının ayıp olduğu düşünülerek fabrikanın şerefi ile münasip bir köşk inşası uygun görülmüş ve Alman İmparatoru Kaiser II. Wilhelm’in İzmit’i ziyareti öncesinde Sultan 2. Abdülhamit’in emriyle bu köşk yaptırılmıştır.

Yıldız Sarayı’nda üç haftada inşa edilen Köşk, deniz yoluyla parçalar halinde getirilerek bir günde yerine monte edilmiştir. Sultan 2. Abdülhamid’i ziyaret eden Alman imparatoru II. Wilhelm, imparatoriçe Augusta Victoria, Bulgaristan Prensi ve Alman Sefiri Baron Marshal, İngiliz Sefiri İbn Reşit gibi yabancı misafirler bu ününden dolayı Hereke’yi ziyaret etmişler ve bu köşkte ağırlanarak, kendilerine ipek seccade, halı, elbiselik kumaş, boyun atkısı, maşlah ve mendil gibi Hereke yapımı armağanlar verilmiş.

İmparator da köşke eşsiz bir böcek koleksiyonunu armağan etmiş. Herhangi bir kesinlik içermemekle birlikte, İtalyan mimar Raimondo d’Aronco tarafından yapıldığı sanılan köşkün yapımında tekne yapım tekniği kullanılmış ve metal çivi hiç kullanılmamıştır. Bütünüyle ahşap konstrüksiyonla oluşturulmuş ve ilginç bir tasarım özelliği olarak gerek deniz, gerekse kara tarafına açılan birçok kapı yapılmıştır.

Köşkün tefrişinde Hereke dokuması halılar, ipekli döşemelik ve perdelikler kullanılmıştır. Saraylardan getirilen eşyalarla döşenen köşkün salonunda yer alan Bergere stilindeki koltuk takımının ise, 20. yüzyıl başlarında yapılmış olduğu sanılmaktadır.

Demirciler Konağı

Demirciler Köyü’nde bulunan konak geleneksel Osmanlı evlerinin özelliklerini taşımaktadır. Yapının zemin katında ahşap, toprak ve taş malzeme kullanılmıştır. İkinci katı sofa ve sofanın etrafındaki odalardan oluşmaktadır. İkinci katın beden duvarları köşelerde dışarıya taşırılarak manzaraya yönlendirilmiştir. Yapıda dikdörtgen formlu ve yay kemerli pencereler bulunmaktadır. Bu pencerelerin alınlıkları oldukça zariftir.

Konağın en dikkat çekici yanı ise, şüphesiz iç ve dış süslemeleridir. Kökboyalarının kullanıldığı süslemelerin daha yoğun olduğu görülmektedir. Bazı yüzeylerde geometriksel karakterli süslemelere de yer verilmiştir. Türk Barok Üslubu’nun yoğun etkilerinin görüldüğü süslemelerde, dış cephede yeşil, iç mekânda ise kiremit kırmızısı renklerin yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir.

Özellikle dış cephe süslemeleri yapı cephesini son derece hareketli bir hale getirerek estetik değer kazandırmıştır.

Sırrı Paşa Konağı

19. yüzyıla ait bir sivil mimarlık örneği olan Sırrı Paşa Konağı, İzmit Mutasarrıfı Sırrı Paşa tarafından İzmit Hacı Hasan Mahallesi Yeni Çeşme Sokak’ta yaptırılmıştır.

Körfez’e olan manzarası ile dikkat çeken iki katlı ahşap konağın iç duvarları antik heykel ve mimari parçaları ile süslenmiştir. Konağın müştemilatı, Fransa’dan özel olarak getirilen tuğlalar ile örülmüştür.

Yüksek bahçe duvarlarında kullanılan taşlardan bir bölümü antik yapı kalıntılarına aittir. Sırrı Paşa Konağı’nın iç mekân duvar bezemelerinin, Dolmabahçe Sarayı’nın restorasyonu için gelen ressamlar tarafından tezyin edildiği rivayet edilmektedir.

Çıkan bir yangınla yok olan tarih hazinesi bu konak, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından, tarihi dokusuna uygun olarak yenileme kapsamına alınmıştır.

Saatçi Ali Efendi Konağı

Veli Ahmet Mahallesi’nde, Alacamescit Gümüşlü Sokağı’nda bulunan Saatçi Ali Efendi Konağı diye tanınan bu yapı 1774 yılında İzmit’in tanınmış ailelerinden Gümüşlüoğlu ailesi tarafından yaptırılmış. Zaman içerisinde el değiştiren konak saat onarımı yapan Ali Efendi tarafından satın alınmıştır. XVIII.yüzyılın Türk sivil mimari örneklerinden olan bu konak, ağaç işleri, kalem işleri ve mimari yapısı ile döneminin örneklerinden birisidir.

Konağın bodrum katı kagir, diğer iki katı ahşap olarak yapılmıştır. Bodrum katı kayagan taşı ile döşenmiştir. Tavanı ahşap kaplamalıdır. Zemin katında sofa etrafında üç oda, mutfak ve yarı gömme bir balkon bulunmaktadır. Üst katta ise biri başoda olmak üzere sofaya açılan üç odası vardır. Konağın oda ve sofalarının duvarları bitkisel ve geometrik kalem işi ile bezelidir.

Saatçi Ali Efendi Konağı Kültür Bakanlığı tarafından kamulaştırılmış ve onarılmıştır. Bundan sonra Kültür Bakanlığı’nca Etnografya Müzesi olarak 1987’de ziyarete açılmıştır.

Konak yöresel etnografik eşyalarla düzenlenmiştir. Giriş katı ile orta sofada Kocaeli’nin Kandıra ilçesinde yakın tarihlere kadar evlerde dokunan Kandıra Bezi dokuma aletleri sergilenmektedir. Giriş katının ilk odası mutfak olarak düzenlenmiştir. Burada ahşap mutfak dolapları, ahşap ocak nişi ve raflarda bakır mutfak malzemeleri bulunmaktadır. Kocaeli günlük yaşamı yöresel giysiler içerisindeki mankenlerle burada canlandırılmıştır.

Üst kat sofasının güneybatısındaki oturma bölümü bir oda olarak düzenlenmiş, pencere önüne sedirler yerleştirilmiştir. Bu sedirlerin üzerinde kilimler, cicim yastıklar, ortada kapaklı mangal, pirinç tepsi içerisinde semaver ile kahve takımları sergilenmiştir. Yine üst katta gelin odası düzenlenmiş, burada bebeğini uyutan anne, kadife bindallı giysi içerisinde tasvir edilmiştir. Ayrıca burada ahşap çeyiz sandığı, aynalı konsol, bakır mangal, ajur işlemeli beşiğe de yer verilmiştir. Bu katta ayrıca vitrin içerisinde kandıra Bezi el işlemeleri, gümüş kemerler, gümüş takılar, fincan zarfları ve telkari şekerlikler de sergilenmektedir.

Konağın aynalı salonunda saatler, kömür ütüleri, aslan başlı baston, pirinç gaz lambası, pirinç kapaklı mangal, bakır sahanlar ve çeşitli dokuma örnekleri, para keseleri, nalınlar, tepelikler, küpe ve mühürler de bulunmaktadır.

Konağın 1935 yılında Fahri Seyrek tarafından çekilmiş fotoğrafı

Konağın Gümüşlüoğlu ailesindeyken betimlenmiş resmi

Ocak 2012 Sevda Kuş

Papazın Evi

Erkan Acar Arşivi

Hakkında kayda değer bir bilgiye ulaşamadığım bu eve ait arkadaşımın arşivinde tesadüfen bulunan ve bilinen en net görüntüsünü içeren 80 li yıllarda çekilmiş sadece bir fotoğraf var elimizde. Bahçesinde ve çevresinde birçok İzmitlinin anısı bulunan bu ev’in Osmanlı döneminde bir Ermeni Papaza ait olduğu bilinmekte. Osmanlı döneminde çevresinde Padişahın eşlerine ait Harem Evlerinin de bulunduğu; Heykel mevkiinde bulunan konağın olduğu yere geçtiğimiz yıllarda çıkan bir yangından sonra otel inşa edildi. Kültürel mirasımızın örneklerinden biri olan bu konağın aslına uygun olarak yeniden yapılmasını umuyoruz.

Eski İzmit'e ait bazı gravür, resim ve fotoğraflar